Begeleider Yvonne over inzet van ervaringskennis-/deskundigheid

Bij Riwis Zorg & Welzijn werken een aantal medewerkers die zelf cliëntervaring hebben. Het inzetten van de daaruit voortkomende ervaringskennis of ervaringsdeskundigheid biedt de cliënt vaak meerwaarde voor zijn of haar herstel. Met die reden is bij Riwis Zorg & Welzijn ongeveer een half jaar geleden het project ‘Ervaringsdeskundigheid’ opgezet. Yvonne werkt bijna drie jaar als woonbegeleider bij een Riwis-locatie voor jongeren in Vaassen, ze heeft zelf ook cliëntervaring en was nauw betrokken bij de opstart van dit project. Aan ons vertelde ze over haar eigen herstelervaring en over de inzet van ervaringskennis-/deskundigheid.

Codependentie

Ik trouwde op jonge leeftijd en had op mijn tweeëntwintigste twee kinderen waar ik merendeels voor zorgde. Mijn echtgenoot – tegenwoordig mijn ex-man – werkte veel in die tijd en we waren erg druk op de boerderij waar we woonden. Ik was een gelukkig mens en had alles wat mijn hartje begeerde. Toen de kinderen naar school gingen ben ik parttime gaan werken als gezinscoach en als begeleider voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel. Mijn leven bestond voornamelijk uit het zorgen voor anderen. Iets dat ik vanuit huis vooral ook heb meegekregen.

Helaas volgde na zestien jaar huwelijk een scheiding. Ook in die periode was ik drukker met het welzijn van de mensen om mij heen, dan dat van mijzelf. Ik wist toen niet beter. Achteraf, tijdens mijn behandelingen, bleek dit een onverwerkt (rouw)proces te zijn waarin ik geen ruimte voor mezelf had genomen. Ik bleek een persoon te zijn met codependentie. Een term waar ik nog nooit eerder van had gehoord, maar na nader uitleg bleek volledig te kloppen. Mijn gevoel van eigenwaarde was niet groot, ik gaf mezelf de schuld van dingen die niet goed liepen, ik wilde alles perfect doen en vooral geen fouten maken. Bovendien vond ik het erg lastig om grenzen te stellen, zowel naar anderen als naar mezelf toe.

Accepteren, vallen en weer opstaan

Na mijn scheiding ben ik samen met de kinderen verhuisd en ik heb toen acht jaar geen relatie meer gehad. Toen mijn vader ziek werd in 2009 en kwam te overlijden besefte ik dat ‘alleen, ook maar alleen is’ en durfde ik mij weer open te stellen. Ik kreeg een nieuwe relatie. Ik realiseerde mij toen niet dat dit een relatie was met iemand die leed aan de ziekte ‘verslaving’. Ook hierin schoot ik in de rol van ‘reddende engel’. ‘Het zat niet goed’, ik cijferde mezelf steeds meer weg en raakte verstrikt in een ongezonde relatie waarbij ik heel ver over mijn eigen grenzen ging, geen hulp aan anderen vroeg en ontkende dat ik zwaar in de problemen zat. Op een gegeven moment was ik aan het overleven. Ik verstopte mezelf, mijn gevoelens, mijn emoties en ik verdoofde mezelf door alcohol te gebruiken. Ik gleed steeds verder af. Mijn leven was totaal ontwricht, ik was de weg en regie totaal kwijt.

Na veel weerstand en ook radeloos- en machteloosheid, heb ik een punt achter deze relatie gezet. Daarna heb ik mij vrij snel vrijwillig laten opnemen in een kliniek. Daar heb ik een maand gezeten, daarna volgde nog twee opnames van drie weken op de PAAZ (Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis) en vervolgens heb ik mij aangemeld voor een deeltijdbehandeling van vier maanden. Bij de deeltijdbehandeling werd niet alleen het probleem tot de afhankelijkheid van middelen aangepakt, maar ook de psychische problematiek. De ‘knop’ ging bij mij om en zette mij voor de volle 100% in. Mijn angsten, trauma’s, depressies werden onder de loep genomen en ik heb een therapie ondergaan waarin ik gebeurtenissen opnieuw voor de geest moest halen, zogeheten EMDR-sessies.

Ik was weer iemand

Herstel is knoerthard werken. Ik vergelijk het wel eens met een ui. Velletje voor velletje moet je afpellen om tot de kern te komen. Laagje voor laagje kwam ik terug bij mijn ware ik, zonder mij te druk te maken over hoe anderen uit mijn omgeving mij wilden zien. Ik leerde mezelf accepteren: ‘ik ben wie ik ben, inclusief mijn psychische kwetsbaarheid.’ Mijn schaamte en schuldgevoelens werden milder, mede doordat ik vernam via de ervaringsdeskundige counselors dat terugvallen eenmaal bij het herstelproces hoort. Zij hadden dit zelf ook meegemaakt, ik was echt niet de enige. “Kracht ligt er niet in dat wij nooit vallen, maar iedere keer als we vallen dat we weer op staan”

Na de deeltijdbehandeling van vier maanden en een jaar nazorg, ben ik bij diezelfde organisatie als vrijwilliger anderhalf jaar nog werkzaam geweest. Ik vond het heel bijzonder om collega’s te worden met de counselors die mij destijds geholpen hadden. Langzaam maar zeker durfde ik weer te vertrouwen op mijn gevoel en opgedane ervaringskennis. Ik voelde mij weer geaccepteerd en gewaardeerd. Ik voelde mij na jaren ellende weer iemand. En in plaats van mijzelf te haten, kon ik geleidelijk weer van mezelf gaan houden.

Ervaringsdeskundigen gaven mij hoop en kracht

Tijdens mijn behandeling(en) had ik veel aan de ervaringsdeskundigen die uit eigen ervaring begrepen wat ik dacht en voelde. Zij hadden haarfijn in de gaten wanneer ik ‘trucjes en foefjes’ inzette, daar prikten zij finaal door heen. Vroeger schaamde ik mij vooral voor mijn psychische kwetsbaarheid, nu haal ik uit mijn ervaringen mijn kracht. Je bent niet verantwoordelijk voor je psychische kwetsbaarheid, daar kies je niet voor, maar je bent wel verantwoordelijk voor je eigen herstel. Ik heb dan ook voor mijn eigen zelfreflectie een tijd terug de opleiding ‘Counseling en Coaching’ gevolgd. Bovendien werkt het stimulerend om zelf alert te blijven op mijn eigen herstel. Bepaalde valkuilen blijf je namelijk altijd houden.

Zelf ontwikkelen tot ervaringsdeskundige

Ik ben eraan toe om mijzelf verder te ontwikkelen tot ervaringsdeskundige. Momenteel volg ik daarvoor de training ‘Counseling in de Verslavingszorg’ (CIVAS). Het inzetten van ervaringsdeskundigheid werkt in mijn beleving stigma doorbrekend en verkleind het verschil tussen ‘ziek’ en ‘normaal’ zijn. Het is de kunst om eigen ervaringen zo in te zetten, dat er beweging komt bij de cliënt. Zelf zet ik mijn ervaringen ten aanzien van herstel selectief in. Dat gebeurt vaak intuïtief. Ik probeer in te schatten of de ander er wat aan heeft. Ik vind het belangrijk om daarbij eigen grenzen, maar ook zeker die van de ander in de gaten te houden. Het kan ook gaan om het delen van een ervaring met het doel om hoop te geven, om te vertellen wat geholpen heeft bij een bepaalde situatie. De ander kan zich er mogelijk in herkennen, waardoor hij/zij zich meer openstelt.

Project ervaringsdeskundigheid bij Riwis Zorg & Welzijn

Ruim een half jaar geleden werd het project Ervaringsdeskundigheid opgezet. Dit met het doel om meer begeleiders en cliënten met ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid in te zetten en over de meerwaarde hiervan te communiceren, zowel binnen als buiten de organisatie. Cliënten kunnen zich net wat vertrouwder voelen bij iemand waarvan ze weten dat hij of zij ook een psychische achtergrond heeft. Door vragen net even wat anders te stellen en/of meer door te vragen, weten zij soms net wat sneller of beter tot de kern te komen. Het is een soort van ‘antenne’ die zij daarvoor ontwikkeld hebben. Daarnaast kan het door herkenning en erkenning, net wat meer hoop en kracht geven voor herstel. Ik wil daarbij overigens nog aangeven dat het puur gezien moet worden als een extra aanvulling: een expertise die een begeleider meeneemt op het gebied van herstel en een vorm van ondersteuning die bij dit proces bevorderlijk kan zijn. Als begeleiders onderling, met of zonder cliëntervaring, kun je leren door bijvoorbeeld af en toe met elkaar te sparren. De één heeft ervaringskennis, de ander heeft juist weer meer ervaring binnen het vakgebied of wetenschappelijke kennis.

Een boodschap om mee af te sluiten

Ik voel me een gezegend mens en kan oprecht zeggen dat ik trots en gelukkig ben. Daar waar ik ooit moeite mee had, om toe te geven dat ik een probleem had, kan ik nu omarmen. Kwetsbaarheid heeft plaats gemaakt voor persoonlijke kracht. Anderen helpen en ondersteunen in hun eigen herstel met mijn eigen ervaringen en de ervaringen die ik iedere dag nog bijleer is het mooiste wat er is.

“Veranderen kun je niet alleen, alleen samen kun je het verschil maken!”